Denetimli serbestlik temelde kişinin işlemiş olduğu suç nedeniyle tutuklanması veya mahkemece hakkında mahkûmiyet kararı verilmesi halinde cezasının uygulanmasını ceza infaz kurumları yerine toplum içinde gözetim ve denetim altında tutularak yapılmasını ifade etmektedir.
Bu kapsamda ceza almış olan kişiler denetimli serbestlik ile dışarıya çıktıklarında uygulanan cezalar affa edilmemekte ve kişinin infazına dışarıda devam edilmektedir. Bu kapsamda toplumu hayati yönden olumsuz etkileyecek veya manevi değerleri geçersiz kılacak suçlar denetimli serbestlik kapsamında yer almadığından bu kişilerin denetimli serbestlik ile dışarıya çıkmaları durumunda toplum için tehdit unsuru olmamaları da oldukça önemlidir.
Denetimli serbestlik ne demek? Diye merak eden kişiler için temelde denetimli serbestlik ceza hukuku kapsamında alternatif olarak uygulanan infaz sistemi şeklindedir. Özellikle şüpheliler, hükümlüler veya sanıklar için he hapis cezası alternatifinin yanı sıra denetimli serbestlik ile cezanın uygulanma alternatifi de söz konusu olmaktadır. Bazı şartlara bağlı olarak kişi serbest bırakılmakta ancak kendisine verilen bazı yükümlülükleri yerine getirmesi zorunlu olarak kabul edilmektedir.
Denetimli serbestlik yükümlülükleri içerisinde kişinin belirli yer veya bölgelere gitmesinin kısıtlanması yanı sıra belirtilmiş olan konut veya bölgede gözetim altında bulundurulması şeklinde uygulanmakta olan bir sistemdir. Kişilerin denetimli serbestliğe uymaması halinde denetimli serbestlik infaz şekli ortadan kalkarak kişinin tekrar cezaevine alınması söz konusu olmaktadır.
Bu kapsamda tahliye olduktan itibaren 5 gün içinde başvurma şartının ihlali, hükümlünün programa uymamak konusundaki ısrarı veya serbestlik yasasından yararlanma talebinden vazgeçmesi gibi durumlar denetimli serbestlik ihlali olarak kabul edilmektedir.
Denetimli Serbestlik Nasıl Uygulanır?
Denetimli serbestlik nasıl uygulanır? sorusu özellikle bu alanda en önemli konular arasında yer almaktadır. Birçok kişi suç işlemiş olan mahkumun denetimli serbestlik alması halinde günlük hayatına devam edebileceğini düşünmektedir. Bu kapsamda kişiler hapishane içerisinde ceza görmeseler de cezaları günlük hayat içerisinde kendilerine uygulanmaktadır. Bu kişiler kamuya yararlı bir işte ücretsiz olarak çalıştırılmakta olup aynı zamanda bit konut veya bölgede mutlaka denetim ve gözetim altında bulunmaktadırlar.
Denetimli serbestlik ile hapishaneden çıkan kişiler belirlenmiş yer veya bölgelere gidememek de olup aynı zamanda belirlenmiş olan programlara mutlaka katılması gerekmektedir. Bu kapsamda kişilerin görev ve sorumlulukları bulunmakta olup aynı zamanda yurtdışına çıkmaları da mümkün olmamaktadır. Denetimli serbestlik ile dışarıya çıkmış olan kişilerin mutlaka yurtdışına çıkmadığını kanıtlaması ve bulunduğu bölgeyi terk etmediğini ispatlaması için imza vermesi gerekmektedir.
Denetimli Serbestlik Şartları
Denetimli serbestlik şartları özellikle denetimli serbestlik alan kişiler için oldukça önemlidir. Bu kapsamda denetimli serbestlik alabilecek olan kişilerin şartları şöyledir;
- Koşullu salıverilmesine 1 yıl veya daha çok süre kalmış olması.
- Hükümlünün açık ceza infaz kurumunda ya da çocuk eğitim evinde bulunuyor olması.
- Hükümlünün iyi halli olması
- Hükümlünün veya avukatın denetimli serbestlik talep etmesi
- İnfaz hakimliği tarafından denetimli serbestliğe karar verilmesi.
Bu kapsamda 3 yıllık denetim süresi içerisinde kabul edilmeyen ve denetimli serbestlik talep edilmesi mümkün olmayan suçlar şöyledir;
- Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenmiş olan suçlar.
- Eziyet suçu
- Neticesi olumsuz olan ağırlaşmış yaralama suçu
- Kasten adam öldürme suçu
- Alt soya, üst soya, eşe, kardeşe ya da beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak halde olan kişilere karşı işlenmiş olan kasten yaralama veya neticesi olumsuz olan ağırlaşmış yaralama suçu
- Özel hayata ve hayatın gizliliği ihlali suçu
- Terörle mücadele alanına giren tüm suçlar kişilerin veya avukatlarının denetimli serbestlik için başvuramayacak suçları içermektedir.
Bu suçları işlemiş olan kişilerin denetimli serbestlik almaları mümkün olmayıp bu suç alanları mutlaka ceza karşılığı olması gereken durumları kapsamaktadır.
Denetimli serbestlik şartları içerisinde yer alan son 6 ayını cezaevinde geçirme şartı hükümlülerin son 6 aydır cezaevinde infaz gördüğünü kanıtlamaktadır. Ancak 6 ay cezaevinde kalma şartı açık cezaevi için geçerli olmayıp kişilerin açık cezaevinde bulunmaları halinde uygulanan yönetmelik değişiklik göstermektedir.
Hükümlünün iyi halli olması şartı ise denetimli serbestlik yasasından yararlanabilmesi için oldukça önemlidir. Hükümlünün iyi halli olup olmadığı cezaevi idaresi tarafınca hazırlanmış olan değerlendirme raporu içerisinde belirtilmekte olup karar alınırken dikkate alınan unsurlar içerisinde yer almaktadır.
Hükümlü olan kişinin hazırlanmış olan bu rapora karşı ceza infaz hakimliğine itiraz hakkı da bulunmaktadır. İtiraz hakkı söz konusu olduğunda denetimli serbestlik için iyi halli olma şartı kararı söz konusu olabilmektedir.
Denetimli serbestlik ile toplum içinde infazına devam edilecek olan hükümlünün denetimli serbestlikten yararlanabilmesi için mutlaka dilekçe vermesi gerekmektedir. Denetimli serbestlik koşullu salıverme gibi kendiliğinden uygulanan bir yasa değildir. Hükümlünün cezaevinde olduğu süreç içerisinde serbestlik alabilmesi yani denetimli serbestlikte hükmünün devam etmesi için kendisinin veya avukatının denetimli serbestlik dilekçesi vermesi gerekmektedir.
Denetimli Serbestlik İle Koşullu Salıverilme Arasındaki Fark
Denetimli serbestlik veya koşullu salıverilme arasındaki fark bulunmamakta olup temelde ikisinin de cezanın infazının bir şekli olmasıdır. Cezaların birleştirilmesi ve hükümlünün cezasının infaz edilirken topluma kazandırılması amacı söz konusu olan bu 2 durumda da mutlaka hükümlünün iyi halli olması ve yetkili mahkeme tarafından koşullu salıverilme ya da denetimli serbestlik kararının bulunması gerekmektedir.
Bu kapsamda hükümlünün talepte bulunması şartı aranmakta olup görevli veya yetkili mahkemede bu noktada karar verebilir. Ancak denetimli serbestlik için kişinin veya kişinin avukatı tarafından denetimli serbestlik için başvuru yapılması gerekmektedir. Yani bu kapsamda aralarındaki tek fark koşullu salıverilmenin talep aranmadan verilmesi denetimli serbestliğin ise mutlaka talep edilerek verilmesidir.
Çocuk Hükümlülerde Denetimli Serbestlik Yasası Nasıl Uygulanır?
Çocuk cezaevinde hükümlü olarak kalan veya ıslah evinde bulunan çocukların çocuk eğitim evine gönderilmiş olan hükümlülerin içerisinde eğitimine devam etmeyen 18 yaşını doldurdukları ve eğitimine devam eden kişiler 21 yaşını doldurdukları Zaman suç türüne ve cezaevinde kaldığı süreye bakılmadan açık cezaevine gönderilmektedirler.
Açıkça cezaevine gönderilen çocuklar 18 yaşlarını doldurmadan önce önceden işlemiş oldukları diğer suçların cezaları kesinleşmesini dahi açık cezaevinde infaz edilmektedirler. Bu nedenle çocuk hükümlülerin denetimli serbestlik yasasından faydalanabilmeleri için öncelikle toplam cezalarının bir bölü beşini çocuk eğitim evinde geçirmiş olması ve koşullu salıverilmesine bir yıldan fazla süre kalmış olması gerekmektedir.
Denetimli Serbestlik Yasası Elektronik Kelepçe Uygulaması
Denetimli serbestlik yasası kapsamında hükümlülere verilen cezaların toplum içerisinde geçirilmesi durumunda kullanılmasa da hükümlünün denetimli serbestliğini ait olduğu evde veya evin çevresinde Tamamlayacak olduğu durumlarda elektronik kelepçe uygulaması yapılarak imza verme zorunluluğu ortadan kaldırılmakta ve kişinin evinde ve evinin çevresinde dolaşmasına izin verilmektedir.
Elektronik kelepçe takıldıktan sonra açıldığında sistem alarm vermekte olduğundan hükümlülerin elektronik kelepçeyi yetkisiz çıkarmaları mümkün değildir. Aynı zamanda elektronik kelepçenin yetkisiz olarak açılması ve belirlenmiş alan dışına çıkılması halinde denetimli serbestlik ihlal edilmiş olarak kabul edildiğinden kişinin denetimli serbestlik hakkı iptal edilmektedir.
Denetimli Serbestlik Yasasından Yararlanabilecek Suç Tipleri
Denetimli serbestlik yasasından yararlanılabilecek suç tipleri genellikle toplumda yer alan kişilerin denetimli serbestlikten etkilenmeyecekleri şekilde işlenmiş suçları veya elektronik kelepçe ile uygulandığında önlem söz konusu olacak suçları kapsamaktadır. Bu noktada denetimli serbestlik yasasının uygulandığı bazı suç tipleri şöyledir;
- Hayata karşı işlenmiş olan suçlar
- Mal varlığına karşı işlenmiş olan suçlar
- Özel hayatın ihlali veya şerefe karşı işlenmiş olan suçlar
- Kişi özgürlüğüne karşı işlenmiş suçlar
- Kamu güvenini sarsacak suçlar
- Adliyeye karşı işlenmiş suçlar
- Cinsel suçlar
- Bilişim suçları
- Rüşvet suçu
- Görevi kötüye kullanma suçu
- Görevi yaptırmamak için direnme suçu
- Güvenliğini tehlikeye sokma suçu
- Sahte fatura suçu
- Vergi kaçakçılığı suçu
Bu suçları işlemiş ve hüküm giymiş kişiler 1 Temmuz 2016 tarihinden itibaren işlenmiş olan suçlar kapsamında infaz edilmeleri halinde denetimli serbestlik uygulamasından avukatları ile dilekçe vererek yararlanabilirler.
Ancak denetimli serbestlik sırasında suçta tekrarlama söz konusu olması veya başka bir nedenle suç işlenmiş olması durumlarında kişinin denetimli serbestlik hakkı ortadan kalkmakta olup kişinin infazına kapalı cezaevinde devam edilmektedir.
Bu noktada kişilerin denetimli serbestlik ihlali yapmamaları ve aynı suçu yeniden tekrarlamaları oldukça önemlidir. İlk kez tekerrür hükümleri uygulandığında kişiler denetimli serbestlik tedbirinden yararlanabilmek olup 2 kez tekerrür olduğu durumda denetimli serbestlik tedbirine den veya koşullu salıverilme hükümlerinden yararlanması mümkün değildir
Denetimli Serbestlik Sorgulama
Denetimli serbestlik sorgulama işlemi Adalet Bakanlığı ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü denetimli serbestlik Daire Başkanlığına ait resmî web sitesi üzerinden sorgulanmaktadır. Bu kapsamda kişiler resmî web sayfasına giriş yaparak denetimli serbestlik hakkında sorgulama işlemlerini yapabilirler.