Tenkise tabi kazandırmalar, tenkis kapsamında sorulan başlıklardan biridir. Bu hak, saklı paylı mirasçıların bunun korunması üzerine mirasçıya tanınmış, miras hukukuna özgü bir haktır.
Saklı payın ihlalinin yaptırımı, tenkis davasının açılması şeklindedir. Dava yolu ile kullanımı mümkündür. Eğer tenkise konu kazandırma ifa edilmemişse, def’i aracılığıyla ileri sürülmesi mümkündür.
Tenkise Tabi Kazandırmalar Neler?
Tenkise tabi kazandırmalar farklı başlıklar halinde ele alınır. Ölüme bağlı kazandırmaların tamamı, tenkise tabi şekildedir. Miras bırakan kişinin vasiyetname ya da miras sözleşmesiyle gerçekleştirdiği kazandırmalar, saklı payı ihlal ettikleri halde tenkise tabi olur.
Sağlararası kazandırmalardan ise yalnızca TMK madde 565’de sayılanlar çerçevesinde tabi olur;
Miras haklarının ölümden önce tasfiyesi amacıyla gerçekleştirilen kazandırmalar
Miras bırakan ivazlı feragat sözleşmesi kapsamında mirasçısına ivaz veriyorsa, miras bırakanın yaptığı kazandırma tenkise tabidir. İvaz mirasçıya henüz verilmemişse miktar terekeye eklenmez. Zira önemli olan mirasın terekeden çıkmasıdır.
Miras bırakanın mirasçılık sıfatını yitiren yasal mirasçıya, miras payına mahsuben gerçekleştirdiği sağlararası kazandırmalar, geri verilmemek kaydıyla alt soya mal varlığı devri ya da borçtan kurtarma aracılığıyla sağladığı kazandırmalar veya alışılmış haricinde verilen çeyiz ve kuruluş sermayesi
Bunun dışında Tenkise tabi kazandırmalar farklı şekillere de sahiptir.
Miras Bırakanın Serbestçe Dönme Hakkını Saklı Tutarak Yaptığı Bağışlamalar Kapsamında Tenkis
Miras bırakanın serbestçe dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlamalar ve ölümünden önceki bir sene içinde adet üzere verilen hediyeler dışında yaptığı bağışlamalar da şu gibi durumlarda tenkise tabidir;
Miras bırakan kimseye bağışlama yapılırken, dönme hakkı saklı tutuluyorsa ne zaman yapılmış olursa olsun tenkise tabidir. Önemli olan dönme hakkının saklı olmasıdır.
Miras bırakanın ölmeden 1 sene içinde gerçekleştirdiği bağışlamalar, dönme hakkı saklı tutulmasa da tenkise tabidir. Lakin adet üzere verilen hediyeler ve basit bağışlamalar dahil edilemez.
Karma bağışlamalarda miras bırakanın sahip olduğu mal varlığı değerin çok altında bir fiyata elde n çıkarması durumunda olabilir. Böylece kazandırmanın karşılıksız kısmı tenkise tabi olur.
Vakıf kurmak için gerçekleştirilen kazandırmalarda, bağışlama niteliğindedir. Bu nedenle ilgili hükümler uygulanır.
Muvazaalı bağışlamalar açısından, Yargıtay görüşü mirasçıların yolsuz tescilin düzeltilmesi davası açması halinde tenkisin dava açanın miras payı kadar yapılacağı yönündedir. Tenkise tabi kazandırmalar içinde yer alan başlıklardan bir tanesidir.
Miras Bırakanın Saklı Pay Kurallarını Etkisiz Kılmak Amacıyla Yaptığı Açık Olan
Kazandırmaların hedefi saklı pay kurallarını etkisiz kılma olmalıdır. Kazandırmalar, karşılıksız bir şekilde gerçekleştirmelidir. Eğer bu mevcutsa, kazandırmanın ne zaman olduğu önemli olmadan tenkisi istenebilir.
Miras bırakanın, kazandırma yaparken olan amacına bakılır. Eğer bulunmuyorsa sözleşmenin diğer tarafının iradesi önemli değildir. Davacı için geçerli olan bir takım maddeler şöyledir;
Tenkis davasında dava hakkı, kural olarak saklı paylı mirasçılarındır. Tereke temsilcisi, resmi yöneticisi ve vasiyeti yerine getirme görevlisi buna dair dava açamaz.
Şahsi bir dava olması sebebiyle, dava diğer mirasçıları etkilemez. Her mirasçının kendi saklı payı için dava açması gerekir.
Saklı payı ihlal edilen mirasçı, ehliyetsiz ise vali ve vasinin tenkis davasını açmalıdır.
Belirli durumlarda saklı paylı mirasçıların alacaklarıyla iflas masasında da tenkis davası açma hakkı tanınmıştır.
Davalı için de Tenkise tabi kazandırmalar kapsamında bir takım maddeler vardır. Davalı, lehine tenkise tabi kazandırma gerçekleştirilen taraftır Mirasçı olup olmaması önemli değildir. Birden fazla kişiye kazandırma yapılmışsa ve saklı payın ihlaline yol açmışsa, lehine kazandırma yapılanların hepsinin davalı olması zorunludur.
Lakin dava, her bir kazandırma lehtarına karşı orantılı bir şekilde açılmalıdır. Tenkise konu devir alan kişiye karşı da dava yapılabilir. Yargıtay’a göre tenkis yükümlüsünün malı buradan kurtarmak için devretmesi, devralanın da bu amaçla devralması şartları olduğu halde devralana gerçekleştirilebilir.
Tenkise tabi kazandırmalar için yetkili olan mahkeme, miras bırakanın yerleşim yeri mahkemesidir. Görevli ise Asliye Hukuk Mahkemesidir. Bunun yanı sıra ispat yükünün kimde olduğu da önemlidir. Bu, saklı payı ihlal eden tarafındadır.
Davacı saklı payının ihlal edildiğini gerçekleştirilen kazandırmanın tenkise tabi olduğunu kanıtlamak durumundadır. Davaların süresi de mevcut olup TMK 571. madde kapsamında gereğini öğrenme itibaren 1 sene, her halükarda 10 senedir.
Bursa miras avukatı Cihad Günel