Kayyum Görevleri Nelerdir?
Hukuk kurallarının düzenlenmesindeki temel amaç toplum düzeninin sağlanmasıdır. Bu düzenin bir parçası da devlet içindeki özel kurum ve kuruluşlardır. Doğru ve kanuni esaslarla yönetilen her kurum devletin hukuk bütünlüğünü korurken , yasalara aykırı ve usulsüzlük yapan kuruluşlar devletin himayesi altında yönetilmek zorunda kalır. İşte bu minvalde ortaya çıkan Kayyum kavramı hepimizin haberler ve sosyal medya aracılığıyla sık aşina olduğu bir vesayettir. Peki Kayyum Nedir? Görevleri Nelerdir?
İçindekiler
Kayyum, büyük şirketler ve holdingler başta olmak üzere devletin özel tüm kurum ve kuruluşlarında meydana gelen usulsüzlük, yasa dışı yapılanma gibi durumların tespiti sonrası mahkeme tarafından o kuruma atanan yöneticilerdir. Davaya konu olan şirket hakkındaki iddialar aklanmadığı müddetçe de görevine devam ederler.
Devlet en üst makam olarak bu tür atamalarda şirketlerin tüm mal varlıklarına el koyabilir. Gerektiği durumlarda mal varlığına erişimi durdurabilir. Mahkeme süreci ve çıkacak sonuç şirketin ve devletin elinde bulunan varlığının da durumunu belirler.
Kayyumlar görev ve yetki bakımından mahkemenin koyduğu kurallara göre hareket eder. Sınırları, atandığı kurumu nasıl ve ne şekilde yöneteceği, alacağı para ve geri kalan tüm ukdeleri kendisine mahkeme tarafından bizzat bildirilir. Şayet iletilenler dışında farklı bir sorumluluk alırsa bunun tespiti görevinin de sona ermesi demektir. Bir nevi vasi yalnızca bildirilene göre işin idamesinde hak sahibidir. Kalıcı olmadığı için mahkemenin hükmüne harfiyen uymaları da kaçınılmazdır.
Mahkeme nezdinde çizilen sınırlar dahil günümüzde kayyumların üstlendiği vazifeleri ise şu şekilde sıralayabiliriz;
Atandığı Şirketi Yönetme
Devlet tarafından atandığı şirketi yönetebilirler. Ancak şirkete el koyulduktan sonra bu süreç başlar. Bazı durumlarda şirketlerin isteği doğrultusunda da kayyum ataması yapılabilir.
İflas Hali
İflas etmiş şirketlerin gerekli işlemlerinin yapılması ve süreç takibinin yürütülmesinde de sorumluluk alırlar.
Usulsüzlük Halinde Mahkeme Kararı
Kayyum Usulsüzlük ve yaşa dışı hareket eden kurumların mahkeme kararları kesinleşene değin o şirketi idare eder. Hukuki gerekliliği sağlayacak kararları uygular. Suç unsuru teşkil eden durumları tespit ederse bunları yasal çerçeveye uygun biçimde şekillendirir.
Yönetimi Değiştirme
Mahkemenin hükmüne göre atandığı şirketin yönetimine el koyduğu gibi yönetim kurulunda ki kişileri de değiştirebilir.
Hangi Durumlarda Kayyım Atanır?
Yetki ve görevleri mahkemelerce belirlenen kayyumlar, ataması yapılırken de belirli şartlar ve durumlar gözetilerek görevlendirilirler. Peki Hangi Durumlarda Kayyım Atanır?
Kayyum atanması yasalar gereği aşağıdaki hal ve sebepler gözetilerek gerçekleşir;
Yasa Dışı Suç Varsa
Kayyımlar yasa dışı işlerin yapıldığı ve bunun tespit edildiği şirketlere atanırlar. Bu talep şirketlerin kendisinden de gelebilir. Böyle bir durumda kayyumun ilk görevi bu suçları tespit etmek ve sonlandırmaktır. Hukuki sorunların çözümü, mahkeme kararlarına uyum ve her kararın uygulanması , olası anlaşmazlıklar gibi tüm düğümler kayyumların sahip olduğu bilgi ve deneyim ile rahatlıkla çözülebilir.
Finansman
Finansman kaynakları ve elde edilen gelirlerin gelir gider dengesi içindeki orantısı bir şirketin geleceğini simgeler. Dengenin bozulduğu, iflas ile burun buruna gelmiş bir şirket için en çıkar yol ise kendisine Kayyum atanmasını istemektir. Denetimden sorumlu Kayyum atama sonunda kendisine verilen yetkilerle şirketin gelir gider kontrolünü sağlar. Finansman kaynaklarını pozitif ivmeyle artırır. Şirketin ihtiyacı olan gelecek stratejisini belirler ve daimi büyümesine olanak sağlar.
Bazı durumlarda şirkete atanan bir kayyum başarısızda olabilir. Şirket ise tıpkı atama istediği gibi kararı bozdurabilir. Çünkü görevini ifa edemeyen bir kayyum şirketin menfaatleri ile örtüşemez. Şirketlerin bu hususta başvuracakları merciler ise kayyum veya mal müdürlükleridir.
Kayıplık Hali
Herhangi bir nedenle kaybolan ve sağ olup olmadığı bilinmeyen bir kişinin kayıp olduğu durumlarda kayyımlar atanır. Bir miras davası bunun için en iyi örnektir. Miras açıklanıp da mirasçılardan biri ortada yoksa devlet de öncelikle kendi çıkarlarını gözetecektir. Doğal olarak kaybolan kişinin yerine bir kayyımı getirir ve mirası güvencesi altına alır.
Temsilen
Mahkeme sebeplere bağlı olarak şirket kurum veya kuruluşların isteği üzerine bir kişi veya makamı temsilen kayyum atayabilir. Temsili kayyumluk süresi genellikle kısadır. Sebeplerin ortadan kalkmasına istinaden kayyumun görevi de biter.
Kanuni kayyum
Kanuni kayyum ataması iş yeri sahibi ya da kişilerin kendi rızasını gözetmeden yapılır. Bu tür durumlar genellikle yasalara aykırı tespitlerden kaynaklanır. Devletin böyle bir durumda mal sahibinin malına el koyma hakkı da bulunur. Nihai kararsa mahkemenin deliler ışığında vereceği sonuca bağlı olarak değişir.
Kişiye Özel
Herhangi bir kişi şahsında bulunan bir özürden kaynaklı olarak kendisine kayyum atanmasını isteyebilir. Yasalara göre engelli olma, yaşlılık hali ve deneyimsizlik kişiye özel kayyum atamaları için özür olarak kabul edilen nedenlerdir.
Kamu Düzeni ve Güvenliği
Ülkemizde daha çok Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde gerçekleşen kayyum atamalarıdır. Kamu düzeni ve güvenliğinin kaybolduğu bu ortamlarda zorunlu olarak alınan kararlardır. Asayiş sağlandığı vakit ise verilen sınırlar çerçevesinde kayyumda görevinden ayrılabilecektir.
Sıkça sorulan sorular
Kimler Kayyum Olabilir ?
Kayyım olarak atanacak kişi, atanacağı şirketin veya kurumun tüm etkinlik alanlarına hakim, işlerinin işleyişi ile alakalı bilgilerde de donanımlı olması gerekir. Kayyum olabilme sıfatına erişmek için en önemli kriterlerden biri de herhangi bir suçtan mahkumiyet almamaktır. Yani hapis cezası almış kişiler bu makama oturamazlar.
Kayyım nasıl seçilir?
Kayyım seçilirken ilk kriter şirketin konumudur. Örneğin, hukuki sorumlulukları yerine getirmeyen, yasalara aykırı hareket eden bir şirket için gözetim kayyımı atanır. İflas etmiş ya da iflas edecek bir kuruma ise denetmen kayyımlar seçilir.
Kayyım kim olur?
Kayyım veya kayyum atandığı bölge için en yüksek mal memuru olarak adlandırılır. Ataması bir il için yapıldıysa defterdar, ilçe bazındaysa mal müdürü görevlerini ifa ederler.
Kayyım Tüm Kararları Tek Başına Karar Verir mi ?
Kayyımlar her ne kadar şirketin yönetiminde etkin bir rol üstlense de şirketin geleceğine yönelik veyahut da borçlu olduğu diğer kişi ve kurumların menfaati söz konusu ise durum değişir. Böyle bir kararda yetkili olabilmek için kayyımlar mahkemeden izin almakla yükümlüdürler.
Kayyımı kim belirler?
Kayyım atamasını belirleyen yasa TMK 430.madde esasları gözetilerek hazırlanmıştır. Bu esaslara göre temsil kayyımı nereye veya hangi kuruma atanacaksa o bölgedeki vasi makamı bu atama da yetki sahibidir.
Şirkete kayyum atanınca ne olur?
Bir şirkete Kayyum atanması demek yönetim kurulunun feshedilmesi anlamını taşımaz. Yönetim kurulu kendi idare ve yetkilerine olduğu gibi devam eder. Kayyumsa mahkemenin kendisine vereceği sorumlulukları ifa eder. Kendi başına ya da uhdeviyatın dışında hareketlerde ise bulunmaz.
Kayyım Maaşını Kim Verir?
Kayyım maaşları atandığı şirket tarafından kendisine ödenir. Çünkü kayyım atandığı şirkette görevini ifa eder. İcap gereği her ne olursa olsun şirketin menfaatleri söz konusu olduğu için bir nevi maaşlı çalışan kişi konumundadır. Şayet büyük holdinglerde aynı anda iki ya da üç şirket için işleri yürütüyorsa her şirketten ayrı ayrı maaşını alır.
Kayyım Atama Kararına İtiraz Hakkı Bulunur mu ?
Kayyumların atanmasına binaen bunu istemeyen kişi veya şirketlerin itiraz etme hakkı bulunur. Süre olarak 10 günü kapsayan zaman diliminde kişilerin İtiraz dilekçesi ile vesayet makamına başvurması mümkündür.