Bazı durumlarda şahıslar için hukuki anlamda bir ehliyete sahip olmak belirli yükümlülüklerin altına girebilmek için son derece önemlidir. Bu manada edinilmesi gereken Ehliyet çeşitleri ise Fiili ve Hak Ehliyeti olmak üzere iki çeşittir. Peki Fiil Ehliyeti ve Hak Ehliyeti Nedir?
İçindekiler
Bunun için en kısa cevapları şu şekilde verebiliriz. Fiil ehliyeti kişinin fiiline yani tamamıyla kendisiyle alakalı olan her şeyde belirli haklara ya da bir borca sahip olduğu, hak ehliyeti ise belirli bir haktan faydalanabilmek ya da çeşitli borçların altına girebilmek için edinilen ehliyet çeşididir.
Şayet sizlerde fiili ve hak ehliyeti hususlarında gerekli tüm bilgileri daha detaylı almak ve sahip olduğunuz tüm haklardan yararlanmak istiyorsanız hemen şimdi Bursa Avukat Bürosu ile irtibata geçebilir ve dilediğiniz ehliyet hakkında genel tüm bilgileri alma şansını yakalayabilirsiniz.
Hak Ehliyeti Nedir?
Yukarıda üstü kapalı olarak belirttiğimiz hak ehliyeti hususunu daha açıklayıcı bir dil ile anlatmak gerekirse en yalın haliyle şu şekilde açıklayabiliriz. Hak ehliyeti toplum içinde yer alan her bireyin anne karnına düştüğü andan itibaren başlayan bir süreçtir. Yani kişi anne karnında dahi yaşadığı toplumda yer alan ve tüm bireylere tanınan yasal haklardan yararlanma kabiliyetine haizdir. Yani hak ehliyeti sonradan ya da mahkeme yoluyla değil anne karnına düşmeye müteakip, doğum ve yaşam sarmalında her bireyin doğal olarak, beyansız bir şekilde edindiği doğal ve yasal bir ehliyet çeşididir.
Fiil Ehliyeti Nedir?
Her bireyin toplum içindeki statüsü ve çeşitli haklardan yararlanmasında fiil Ehliyeti büyük bir yer tutar. Peki Fiil Ehliyeti Nedir? Fiil ehliyeti bir bireyin lehinde tüm hukuksal haklardan yararlanması veyahut da suçlu olması durumunda hukuk önünde yargılanması adına gerekli bir ehliyettir. Nitekim TMK’da yer alan 9 ve 16. Maddelerde de bu ehliyete sahip olmanın şartları açıkça belirtilerek ne denli önemli olduğu kanıtlanmıştır.
Çünkü bu ehliyete sahip bir kişi başka birinin iznine tabi olmadan hür iradesiyle hak sahibi olabileceği gibi belirli miktarlarda borç yüküne de girebilir. Fiil ehliyetinin kendi içinde tam ehliyet ve ehliyetsizlik, sınırlı ehliyet ve ehliyetsizlik olmak üzere 4 çeşidi bulunur.
Hak ve Fiil Ehliyetinin Koşulları Nelerdir?
Hak ve fiil ehliyetleri için gerekli koşullar oldukça farklılık gösterir. Hak ehliyeti anne karnından itibaren başlayıp doğum ile kesinleşen ve ölümle biten bir ehliyettir ve doğum hariç bir koşul içermez. Ancak fiil ehliyeti sonradan kazanıldığı için tüm koşulların aynı anda sağlanması şarttır. Çünkü herhangi bir eksiklik durumunda kişinin tam ehliyet alması da mümkün olmaz. Bu nedenle aşağıda yazılı koşullara bağlı olmak kaydıyla;
- Şahsın ayırt etme gücünün tam olması yani yaşın küçük olmaması, ruhi bir hastalığa sahip olmamak, alkol gibi sebepler neticesinde akla ve mantığa aykırı hareket etmeden yaşamını sürdürmek. İyiyi ve doğruyu kavramada noksanlık olmaması
- Reşit olmak ki 18 yaşına basmak bunun genel koşuludur. Bazı durumlarda 17 yaşında veli izni ile evlenerekde reşit olabilir. Yine hamilelik gibi özel hallerde 16 yaşından itibaren hakim kararına müteakiben reşit sayılarak fiili ehliyet koşullarından birini yerine getirmiş olur. Ha keza bir çocuk kendi isteği doğrultusunda 15 yaşından itibaren hakim kararı geçerli olmak koşuluyla ergin sayılabilme olanağına da sahip olabilir.
- Kısıtlayıcı bazı unsurların bulunmaması. Akıl hastalığı ve çeşitli ruhi problemler nedeniyle bakıma muhtaç olma, savurganlık ya da alkol uyuşturucu gibi kötü hasletlere sahip bireylerin kendisini ve ailesini yönetemeyeceği durumlardan yoksun olma herhangi bir suçtan bir yıl ve üzeri ceza almama ve yaşa bağlı bakıma muhtaçlık koşulları sağlanırsa kişi fiili ehliyet için tüm koşulları yerine getirmiş olur.
Hak Ehliyeti Hangi Hallerde Sınırlanır?
Hak Ehliyeti doğumun insana verdiği bir hediye olsa da, bazı hallerde sınırlanması söz konusu olabilir. Bu haller ise;
- Akıl ve ruhi hastalıklar
- Yabancı hukuka göre hareket etme
- Utanmaz bir biçimde yaşam idamesi ve çeşitli nedenlerden dolayı mahkumiyet giyme gibi durumlar bu şartlar içinde sayılabilir.
Hak Ehliyeti Sınırlamalarında Diğer Özel Durumlar
Hak Ehliyeti her ne kadar kişinin doğumundan itibaren edindiği bir ehliyet olsada bazı özel durumlarda kişinin hakkı olan bazı haklardan sınırlı şekilde yararlanması ya da sınırlandırılması pekala mümkündür. Bu özel durumları sıralamak gerekirse;
- Kişinin ayırt etme gücüne sahip olmaması yani, akıl ve ruh sağlığı bozukluğu, alkol bağımlılığı ya da farklı sebeplerden ötürü iyiyi, kötüyü ayırt edemeyeceği tüm koşullarda kişi doğru hareket edemez ve doğru kararlar alamaz. Böyle bir durumda mahkeme kararıyla şahsın belirli oranlarda bazı haklarda sınırlandırılması mümkündür.
Sizlerde hem fiili hem de hak ehliyeti hususlarında yaşadığınız tüm sorunlar ve mağduriyetler için iyi bir danışman ve avukat arıyorsanız Bursa Avukat bürosu ile irtibata geçerek tüm sorunlarınıza kalıcı çözümleri hemen şimdi bulma fırsatını yakalayabilirsiniz.